(سبەی):

ئەو دەستدرێژیانەی تورکیا دەیانكاتە سەر ناوچە كوردییەكانی باکوری سوریا، ترسێکی نوێی دروست کردوە لە دوبارە سەرهەڵدانەوەی داعش، لەکاتێکدا پێنج چەکداری داعش لە زیندانەکانی ژێر دەستی کوردەکان هەڵاتن و ئەو گروپە توندڕەوەش تەقینەوەی پایتەختی ئەو هەرێمەیان خستە ئەستۆی خۆیان.

لە کاتێکدا هێزەکانی تورکیا بۆ سێیەم شەو بەردەوام بون بۆردومانی ئاسمانی و هێرشی زەمینی، شەڕڤانە کوردەکان رایانگەیاند كە دوەم هەوڵی شكاندنی ئەو گرتوخانانەیان پوچەڵ كردوەتەوە كە خێزانەکانی داعشیان تێدا دەستگیر كراوە. 

ئەو جموجۆڵانەش بونە هۆی زیادبونی ترسی سەرهەڵدانەوەی پشێوی لە باكوری رۆژهەڵاتی سوریا، كە تێیدا دەیان هەزار دانیشتوی ئەو ناوچەیە بەرەو باشور هەڵاتون. حكومەتی توركیاش رایگەیاندوە كە هێزەكانیان پێنج میل بەرەوپێشەوەچون. هەروەها چەند رێگەیەكی سەرەكی داخراون و نەخۆشخانە سەرەكییەكانی ناوچەكەش چۆڵ كراون.

لە رۆژی چوارشەممەوە، هێزەکانی تورکیا بەبەردەوامی هێرشی ئاسمانی دەکەنە سەر ناوچە كوردییەكان و هێزی زەمینیشیان رەوانە كردوە و لەهەوڵی ئەوەدان دەست بەسەر ئەو ناوچانەدا بگرن كە لەژێر كۆنترۆڵی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە)دان. ئەو هێزە شانبەشانی هێزەكانی ئەمەریكا لە شەڕی پێشوی دژبە داعشدا جەنگان.

ئەو هێرشانەش لەکاتێکدایە کە دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمەریکا فەرمانیدا بە کشانەوەی هێزەکانی وڵاتەكەی لەو ناوچەیە و ئەوەش رازیبونێکی ناراستەوخۆی بە تورکیادا بۆ ئەنجامدانی ئەو ئۆپەراسیۆنەی کە ماوەیەکی درێژە خۆی بۆ ئامادەکردوە، بۆ هێرشکردنە سەر ئەو ناوچانەی لەلایەن هێزە کوردییەکانەوە بەڕێوە دەبرێت.

ئەو بڕیارەی ترەمپ بە شێوەیەکی فراوان رەخنەی لێگیرا لەنێوانیشیاندا هاوپەیمانەکانی خۆی لە نێو کۆمارییەکانی ئەمەریکا، کە دەڵێن ئەمە خیانەتێکە لە هاوپەیمانەکانمان (کوردەکان)، ئەمەش دەکرێت ببێتە هۆی دوبارە گەڕانەوەی داعش.

کۆشکی سپی (كە دودڵە لەوەی كۆنگرێس بتوانێ یاسایەك بۆ سەپاندنی سزا دژ بە توركیا دەربكات) رایگەیاند كە ترەمپ فەرمانێكی ئیمزا كردوە بۆ ئەوەی دەسەڵاتی نوێ بدات بە وەزارەتی گەنجینەی ئەمەریكا بۆ سزادانی بەرپرسانی توركیا ئەگەر بێتو سوپای ئەو وڵاتە گروپە ئیتنییەكان و كەمینە ئاینییەكان بكاتە ئامانج.

ستیڤن میونشن وەزیری گەنجینەی ئەمەریکا رایگەیاندوە "هیوادارم دۆخەكە نەگاتە ئەو ئاستەی سزا لە دژی توركیا بەكاربهێنین، بەڵام ئەگەر پێویست بكات، ئەوا ئابوریی توركیا گەمارۆ دەدەین".

لەو کاتەوەی هێزەکانیان کشاوەتەوە، بەرپرسانی ئەمەریکا ترس و نیگەرانییەكانی خۆیان خستوەتەڕو لەئاست گرتنەبەری ئۆپەراسیۆنی سەربازی لەلایەن توركیاوە، هاوكات رۆژی هەینی هۆشداریشیان دا لەوەی كە ئەمەریكا بە زەبری هێز كاردانەوەی دەبێت ئەگەر بێتو چەكدارانی داعش رێگەیان پێ بدرێت هەڵبێن لە گرتوخانەكانی ناوچەكە.

ئێوارەی هەینی، رەجەب تەیب ئەردۆغانی سەرۆکی تورکیا رایگەیاندوە کە بەردەوام دەبێت لە ئۆپەراسیۆنەكەی بۆ سەر باكوری سوریا. 

وتیشی: "رۆژئاوا و ئەمەریكا پێكەوە دەڵێن ئێوە كورد دەكوژن، كوردەكان برای ئێمەن. ئەم شەڕەی ئێمە دژی كورد نیە، بەڵكو دژی گروپە تیرۆریستییەكانە."

حکومەتی تورکیا ئەم هێرشانەی وەک روبەڕوبونەوەیەکی تیرۆریستی وەسفکردوە، لەبەرئەوەی ئەو هێزانەی لەلایەن کوردەکانەوە سەرپەرشتی دەکرێن پەیوەندییەکی نزیکیان هەیە لەگەڵ ئەو گروپەی بۆ چەندین دەیەیە لەگەل تورکیادا کێشەیان هەیە.

ئەردۆغان بەڵێنیداوە کە جەنگ لە دژی چەکدارانی داعش بەردەوام دەبێت و راشیگەیاندوە کە هێزە سەربازییەکانی توركیا و هاوپەیمانەکانی بەردەوام دەبن لە چاودێریکردنی ئەندامە دەستگیركراوەكانی داعش لەو زیندانانەی كە لە ناوچە كوردییەكاندان.

بەڵام ئەم ئۆپەراسیۆنانە تاڕادەیەكی بەرچاو ئەوەیان سەلماندوە كە دژ بە هەوڵەكانی هێشتنەوەی داعشن بە تێكشكاوی. هەرچەندە ئەمەریكا و كورد داعشیان لە باكوری رۆژهەڵاتی سوریا تێكشكاند، بەڵام ئەو گروپە شانەی نوستوی هەیە لە ناوچەكە كە رەنگە بتوانن دۆخی پشێویی ناوچەكە بقۆزنەوە و جارێكی دیكە دەستبگرنەوە بەسەر ئەو ناوچانەی لە ساڵانی پێشوتر و لە سەردەمی شەڕی ناوخۆی سوریادا لەژێر كۆنترۆڵی خۆیاندا بون.

هێزە کوردییەکانیش شەڕڤانەکانی خۆیان جیاکردوەتەوە بۆ بەرپەرچدانەوەی داگیركارییەكەی توركیا و دەستبەرداری ئۆپەراسیۆنی هاوبەش بون لەگەڵ ئەمەریكییەكان چونكە ئەوان بەرگری لە خاكەكەی خۆیان بە كاری لەپێشینە دەزانن.

رۆژی هەینی ئۆتۆمبێلێک لە شەقامێکی قامیشلۆ تەقییەوە، ئەو ناوچەیەی کە لەژێر دەسەڵاتی کوردەکاندایە و پایتەختی فیعلیی رۆژئاوایە، ئەم هیرشەش کە لەلایەن داعشەوە ئەنجامدرابو زۆر نامۆ بو لە شارێکدا کە پێش ئەم هێرشانەی تورکیا تاڕادەیەكی زۆر ئازاد و بێ کێشە بو.

بۆردومانەكانی تورکیا سەلامەتی و ئاسایشی چەندین ناوچەی کوردییان خستۆتە مەترسییەوە کە چەکدارانی داعش تێیاندا بەدیل گیراون، لەگەڵ بەردەوامیی هێرشە ئاسمانییەکانی تورکیادا کە بە لایەنی کەمەوە سێ هێرشان کردوە، ئەمەش بە شێوەیەکی بەرچاو ئاژاوە دروست دەکات و چەکدارەکانی داعش بە بەردەوامی هەڵدێن لەو زیندانانە و لە رۆژی هەینیشدا پێنج چەکدار لە زیندانەکان هەڵاتن.

بەرپرسانی کورد رایانگەیاندوە کە بۆردومانەكانی توركیا گەیشتونەتە دو کەمپی ئاوارەكانی داعش کە لەلایەن کوردەکانەوە کۆنتڕۆڵ کرابون، ئەوەش وایکردوە هەندێ لە دانیشتوانی ناو ئەو كەمپانە بگوازرێنەوە بۆ ناوچەکانی باشور.

یەکێک لە کەمپەکان لە عەین عیسایە، کە هەزاران خێزان و کەسە نزیکەکانی چەکدارانی داعشی لێیە، مەترسی کاریگەرییەکانی هێرشەکانی تورکیایان لەسەرە.

هێزە کوردییەکان گرتەی ڤیدیۆیی سێیەم كەمپیان بڵاوكردەوە كە تیایدا دیمەنی هەوڵی هەڵاتنی كەسوكاری چەكدارانی داعش بەدی دەكرێت.

لە گرتەیەكی ڤیدیۆیی دیکەدا کە لەلایەن (نیویۆرک تایمز)ەوە بڵاوكراوەتەوە، دەردەکەوێت کە دەستگیركراوەكان هەوڵی هەڵاتن دەدەن لە گرتوخانەیەك كە لەژێر كۆنترۆڵی كوردەكاندایە پاش ئەوەی ناوچەكە روبەڕوی بۆردومان بوەتەوە.

لەكاتێكدا كە بۆردومانەكانی توركیا ئاراستەی ناوچە كوردییەكان كراون لەدوریی نزیكەی (480) كیلۆمەترەوە، بەڵام شەڕی زەمینی لە دو شاری سنوریی بچوكی ستراتیژی چڕبوەتەوە كە ئەوانیش بریتین لە گرێ سپی و سەرێكانی.

فوئاد ئۆکتای جێگری سەرۆکی تورکیا بە میدیاكانی ئەو وڵاتەی راگەیاندوە: لە رۆژی هەینی هێزە سەربازییەکانی تورکیا و هاوپەیمانە سورییە عەرەبەکان کۆمەڵێک گوندی دەوری ئەو دو شارەیان داگیرکردوە، کە دەکەوێتە ناوەندی ناوچە کوردییەکانەوە، هێزە سەربازییەکان لە یەک ناوچەدا پێنج میل لە سنوری تورکیاوە چونەتە ناوەوە.

بەپێی هەڵسەنگاندنەكانی نەتەوە یەکگرتوەکان، (100.000) کەس ناچاربون بەرەو باشور هەڵبێن و ناوچەکانیان بەجێبهێڵن و ناچارکراون بە چۆڵکردنی نەخۆشخانە سەرەکییەکانی گرێ سپی كە لەلایەن پزیشكانی سەر بە رێكخراوی پزیشكانی بێسنورەوە بەڕێوە دەبرا كە رێكخراوێكی خێرخوازیی نێودەوڵەتییە.

بەپێی زانیارییەکانی سەنتەری زانیارییەکانی رۆژئاوا کە لەلایەن چالاکوانەکانی رۆژئاوا بەڕێوە دەبرێت، دوەم نەخۆشخانە لە گرێ سپی بەهەمانشیوە چۆڵکراوە.

وەزیری بەرگریی توركیا جەختی لەوە كردەوە كە رۆژی هەینی رابردو چەند موشەكێكی هاوەن لە نزیك هێزەكانی ئەمەریكا لە كۆبانێ كەوتنەوە و ئەوەش بوە هۆی گلەیی و ناڕەزایی بەلای سوپای ئەمەریكاوە، بەڵام هیچ كەس لەو روداوەدا نەكوژرا. بەرپرسانی توركیا رایگەیاند كە ئەمەركییەكان نەكراونەتە ئامانج لەو هێرشانەدا، وەزارەتی بەرگریی ئەمەریكاش رایگەیاند كە توركیا دەزانێت كە هێزەكانی ئەمەریكا لەو ناوچەیە بونیان هەیە.

بەپێی ئامارێکی روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ کە بارەگاکەی لە بەریتانیایە، لە رۆژی چوارشەممەوە، بەلایەنی کەمەوە (54) شەڕڤانی کورد کوژراون بەهۆی هێرشەکانی تورکیاوە، هەروەها (42) چەكداری گروپە هاوپەیمانەكانی توركیا كوژراون.

بەهۆی بەرپەرچدانەوەی هێرشەكانی توركیاش لەلایەن کوردەکانەوە، شارە توركییەكان كە دەكەونە سنورەكانی باكورەوە كاریگەرییان بەرەكوتوە.

بەوتەی بەرپرسانی تورکیا، لەو کاتەوەی کە هێرشەکان دەستیانپێکردوە، (17) هاوڵاتیی مەدەنی گیانیان لەدەستداوە کە لە نێویاندا منداڵیش بونی هەیە لە سەر سنورەکانی تورکیا و چوار چەکداری تورکیاش لە جەنگەکاندا كوژراون.

شارۆچکەی (جەیلان پینار)ی سنوری لە توركیا بە تەواوەتی چۆڵكراوە پاش ئەوەی رۆژی سێشەممە دو کچ بەهۆی هێرشی موشەکییەوە کوژران و لە رۆژی هەینی دو کەسی دیکەش بە سەختی بریندار بون.

جەیلان پینار، لە رۆژی هەینی بەشێوەیەکی بەرچاو چۆڵکرا، هەمو فرۆشگاکان داخراون تەنها چەند پیاوێک لەسەر شەقامەکان دەبینرێن كە جگەرە دەکیشن یاخود قسە دەکەن.

دانیشتویەکی تەمەن (70) ساڵ کە لە دوکانێکی ئەو ناوچەیەدا کاردەکات  دەڵێت "شارەکەمان بوەتە شاری تارماییەکان" 

بەپێی زانیارییەکانی مانگی سوری کوردی، زیانەکان بۆ ناوچە کوردییەکان زۆر خراپتر بوە، لە کاتێکدا (60) کەسی مەدەنی لە رۆژی چوارشەممەوە گیانیان لەدەستداوە.

لەڕێی كۆنترۆڵكردنەوەی ئەو ناوچانەی کە پێشتر لەژێر دەسەڵاتی داعشدا بون، کوردەکان توانیویانە ناوچەیەکی ئۆتۆنۆمی دروست بکەن، کە لە ئێستادا ئەو ناوچەیە یەك لەسەر چواری خاكی سوریا پێكدەهێنێت و بە تەواوەتی سەربەخۆیە لە دەسەڵاتی ناوەندیی دیەشق.
 
بەڵام ئەم داینامیکیەتە، بەلای توركیای دراوسێوە شتێكی باش و دڵخۆشكەر نەبو، (تورکیا) كە كەسایەتییە دیارەكانی ناوچە خۆبەڕێوەبەرییەكە وەك دوژمن سەیر دەكات و پێی وایە پەیوەندیی نزیكیان هەیە لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) كە پارتێكی قەدەغەكراوە لە توركیا.

ئەم هێرشە سەربازییەی تورکیا هاوشانی هەڵمەتێكە لە سەركوتكردنی رەخنەكان لە ناوخۆی توركیا.

بەرپرسانی میدیای فەرمیی دەوڵەت لە توركیا هۆشدارییان دا لەوەی كە هەر دەزگایەكی میدیایی بێدەنگ دەكەن كە بەنیاز بێ هەر بابەتێك بڵاوبكاتەوە كە دژبە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكە بێت. لەو چوارچێوەیەدا سەرنوسەری دو سایتی هەواڵیی سەربەخۆ بۆ ماوەیەك دەستگیر كران.

لە بەیاننامەیەکدا بەرپرسانی میدیای فەرمی دەوڵەت رایانگەیاندوە: "لێبوردە نابین بەرامبەر بە هیچ بڵاوكراوەیەكە كە كاریگەریی نەرێنی بكاتە سەر ورە و مەعنەویاتی نەتەوە و سەربازە ئازاكانمان و كار بكەن بۆ خزمەتی تیرۆر و زانیاریی هەڵە بدەنە هاوڵاتیانمان.

ئەم هێرشانەی تورکیا کاردانەوەی جیاوازی لەنێو (3.6) ملیۆن پەنابەری سوری دروستکردوە کە لە تورکیا نیشتەجێن.

هەندێک دەترسن لەوەی دیپۆرت بکرێنەوە بۆ ئەو ناوچانەی کە لەلایەن هێزەکانی  تورکیاوە لە  باکوری سوریا دەستیان بەسەردا دەگیرێتەوە سەرەڕای نەبونی هیچ پەیوەندییەک لەگەڵ كەسوكارەكانیان لەو ناوچانە. هەندێكی تریان كە لە ئێستادا لە باكوری سوریان لەو ناوچەیەی كە روبەڕوی داگیركاریی توركیا بوەتەوە، پێشوازی لە ئۆپەراسیۆنەكە دەكەن.

لە تورکیا، لەسەر لوتكەی تەپۆڵكەیەك كە بەسەر سنورەكانی سوریا و شارۆچكەی گرێ سپیدا دەڕوانێت، پیاوێكی تەنهای سوری تەمەن (45) ساڵ بەناوی محەمەد حسێن لەژێر سێبەری تەنكییەكی ژەنگاوی ئاودا دانیشتبو لە ئاسۆیەكی دوری دەڕوانی بۆ ئەوەی هەر جموجۆڵێك بەدی بكات. 

محەمەد ئاماژەی بەوە كرد كە براو خێزانەكەی لە گوندە سەرەكییەكەی خۆیانن كە شەش میل لەپشت هێڵی سنوریی جیاكەرەوەی نێوان توركیا و سوریاوەیە، وتیشی كە ئەو بۆ ماوەی چوار ساڵە وەك كرێكاری كێڵگە لە توركیا كار دەكات بۆ خزمەتی خێزانە حەوت كەسییەكەی.

ئەو وتی: "گوندەكەی ئێمە لەوێوەیە، من تەماشا دەكەم بەڵكو ئەوان بڕۆن و ئێمەش بتوانین بگەڕێینەوە."

بەڵام دۆخەكە ئەوی ئازار دەدا كاتێك دەیبینی كە شەڕی زیاتر رو لە زێدی ئەو دەكات و وتی: ناخمان دەسوتێت، ئێمە خاكەكەی خۆمان خۆش دەوێت، وڵاتەكەی خۆمان خۆش دەوێت." 

نوسینی: كارلۆتا گاڵ ، پاتریك كینگسلی
لە ئینگلیزییەوە: باڵا ئاكۆ
سەرچاوە: نیویۆرك تایمز